ΣΤΑΣΕΙΣ (24-11-99)

Ο,τι πείτε...
Η αλήθεια είναι ότι, δηλητηριασμένοι από τις προκαταλήψεις μας, δεν το είχαμε αντιληφθεί και, ευτυχώς, βρέθηκε η βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν» να μας το υποδείξει: Αφόπλισε, λέει, τους Ελληνες επικριτές του ο κ. Κλίντον, μιλώντας με τέτοια χάρη και ρητορεία που είχε να εμφανιστεί από τον καιρό του Σωκράτη!... Με πόσους τρόπους μπορεί να ελέγξει κανείς μια τέτοια απόφανση, που γέρνει από το βάρος της ίδιας της υπερβολής της; Με καμιά δεκαριά, τουλάχιστον. Μπορεί πρώτα πρώτα να την παρακάμψει, θεωρώντας την τυπικό δείγμα μιας δημοσιογραφίας η οποία, για να εντυπωσιάσει με τα σχήματα, τις μεταφορές και τις συγκρίσεις της, δεν έχει πρόβλημα να υπερβεί το (δυσδιάκριτο, ούτως ή άλλως) σύνορο που χωρίζει το σοβαροφανές από το τραγελαφικό. Εχει επίσης τη δυνατότητα να θυμηθεί ότι ο Σωκράτης -ο οποίος, εν πάση περιπτώσει, δεν κήρυσσε την Ισχύ και την Αλαζονεία αλλά την ηθική, μιαν απίστευτα δύσκολη ηθική, που την πραγμάτωσε με τον σχεδόν εκούσιο θάνατό του- δεν ήταν γνωστός σαν ρήτορας που μάγευε πλήθη από βήμα υψηλό, αλλά φημιζόταν ως ο επινοητής και μάστορας της «μαιευτικής» τέχνης του λόγου· δεν μονολογούσε για να ευφρανθεί ακούγοντας τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά, ερώτηση την ερώτηση, επιχείρημα το επιχείρημα, οδηγούσε το συνομιλητή του στη συμφωνία. Ο κ. Κλίντον; Αν αφαιρούσαμε από τα λεγόμενά του το γόητρο που τους προσφέρει η υπέρογκη εξουσία του, η οποία υποχρεώνει τους ακροατές του στην άναυδη αποδοχή· αν αφαιρούσαμε τα επικοινωνιακά τρυκ με τα οποία είναι πράγματι εξοικειωμένος, τότε δεν θα υπήρχε καν λόγος να σκεφτούμε ότι δεν γράφει καν ο ίδιος τους λόγους που εκφωνεί. Δίνει βέβαια το προσωπικό του χρώμα, αυτό όμως δεν αφορά το περιεχόμενο των ομιλιών του αλλά απορρέει από άλλες παραμέτρους της παρουσίας του: τη νεάζουσα εμφάνισή του π.χ., την επιτηδευμένη απλότητά του, το εύκολο χαμόγελό του, την καλοσκηνοθετημένη «αυθεντικότητά» του, που του επιτρέπει να δηλώνει Τούρκος στην Τουρκία, Ελληνας στην Ελλάδα και Βούλγαρος στη Βουλγαρία, κ.τ.λ. Και στο τέλος τέλος, αν αναζητούσαμε στην Ελλάδα, σε τόσους αιώνες, «ρήτορες» σαν κι αυτούς που υποθέτει η βρετανική εφημερίδα, αν αναζητούσαμε δηλαδή δημοκόπους ολκής, θα βρίσκαμε πολλούς. Και δεν θα χρειαζόταν καν να ανατρέξουμε στο μακρινό παρελθόν: Θα αρκούσε να θυμηθούμε πόσο δεινός χειριστής του πλήθους (της λαοθάλασσας, και όχι αυστηρώς επιλεγμένων και μετρημένων ακροατών) υπήρξε ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ

	ΣΤΑΣΕΙΣ (24-11-99)
Ο,τι πείτε...	Η αλήθεια είναι ότι, δηλητηριασμένοι από τις προκαταλήψεις μας, δεν το είχαμε αντιληφθεί και, ευτυχώς, βρέθηκε η βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν» να μας το υποδείξει: Αφόπλισε, λέει, τους Ελληνες επικριτές του ο κ. Κλίντον, μιλώντας με τέτοια χάρη και ρητορεία που είχε να εμφανιστεί από τον καιρό του Σωκράτη!... Με πόσους τρόπους μπορεί να ελέγξει κανείς μια τέτοια απόφανση, που γέρνει από το βάρος της ίδιας της υπερβολής της; Με καμιά δεκαριά, τουλάχιστον. Μπορεί πρώτα πρώτα να την παρακάμψει, θεωρώντας την τυπικό δείγμα μιας δημοσιογραφίας η οποία, για να εντυπωσιάσει με τα σχήματα, τις μεταφορές και τις συγκρίσεις της, δεν έχει πρόβλημα να υπερβεί το (δυσδιάκριτο, ούτως ή άλλως) σύνορο που χωρίζει το σοβαροφανές από το τραγελαφικό. Εχει επίσης τη δυνατότητα να θυμηθεί ότι ο Σωκράτης -ο οποίος, εν πάση περιπτώσει, δεν κήρυσσε την Ισχύ και την Αλαζονεία αλλά την ηθική, μιαν απίστευτα δύσκολη ηθική, που την πραγμάτωσε με τον σχεδόν εκούσιο θάνατό του- δεν ήταν γνωστός σαν ρήτορας που μάγευε πλήθη από βήμα υψηλό, αλλά φημιζόταν ως ο επινοητής και μάστορας της «μαιευτικής» τέχνης του λόγου· δεν μονολογούσε για να ευφρανθεί ακούγοντας τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά, ερώτηση την ερώτηση, επιχείρημα το επιχείρημα, οδηγούσε το συνομιλητή του στη συμφωνία. Ο κ. Κλίντον; Αν αφαιρούσαμε από τα λεγόμενά του το γόητρο που τους προσφέρει η υπέρογκη εξουσία του, η οποία υποχρεώνει τους ακροατές του στην άναυδη αποδοχή· αν αφαιρούσαμε τα επικοινωνιακά τρυκ με τα οποία είναι πράγματι εξοικειωμένος, τότε δεν θα υπήρχε καν λόγος να σκεφτούμε ότι δεν γράφει καν ο ίδιος τους λόγους που εκφωνεί. Δίνει βέβαια το προσωπικό του χρώμα, αυτό όμως δεν αφορά το περιεχόμενο των ομιλιών του αλλά απορρέει από άλλες παραμέτρους της παρουσίας του: τη νεάζουσα εμφάνισή του π.χ., την επιτηδευμένη απλότητά του, το εύκολο χαμόγελό του, την καλοσκηνοθετημένη «αυθεντικότητά» του, που του επιτρέπει να δηλώνει Τούρκος στην Τουρκία, Ελληνας στην Ελλάδα και Βούλγαρος στη Βουλγαρία, κ.τ.λ. Και στο τέλος τέλος, αν αναζητούσαμε στην Ελλάδα, σε τόσους αιώνες, «ρήτορες» σαν κι αυτούς που υποθέτει η βρετανική εφημερίδα, αν αναζητούσαμε δηλαδή δημοκόπους ολκής, θα βρίσκαμε πολλούς. Και δεν θα χρειαζόταν καν να ανατρέξουμε στο μακρινό παρελθόν: Θα αρκούσε να θυμηθούμε πόσο δεινός χειριστής του πλήθους (της λαοθάλασσας, και όχι αυστηρώς επιλεγμένων και μετρημένων ακροατών) υπήρξε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΠΟΥΚΑΛΑ