Σπύρος Μαρκεζίνης
|
Θα διακόψουμε την απόπειρα συζήτησης με τον δήμαρχο κ. Δ. Αβραμόπουλο και θα αφιερώσουμε το σημερινό σημείωμα στον θανόντα την περασμένη Τρίτη παλαίμαχο πολιτικό Σπύρο Μαρκεζίνη. Μου έκανε την τιμή πριν από 15 χρόνια περίπου να με δεχθεί στο σπίτι του και να με ξεναγήσει στο ιστορικό τμήμα της απέραντης βιβλιοθήκης του, με τις σπάνιες και πολύτιμες εκδόσεις του 19ου, 18ου και 17ου αιώνα. Τις εκδόσεις αυτές είχε αρχίσει να τις συγκεντρώνει ο προπάππος του και με τον ίδιο ζήλο συνέχισαν την προσπάθεια τρεις επόμενες γενεές. Οι Μαρκεζίνηδες κατάγονταν από τη Σαντορίνη και είχαν δεσμούς με όλα τα μεγάλα κέντρα της ανατολικής Μεσογείου, όπως όλοι οι Σαντορινιοί προύχοντες και καραβοκύρηδες. Δεν ξέρω τι απέγινε αυτή η βιβλιοθήκη. Ο ίδιος παραπονιόταν ότι δεν είχε τα οικονομικά μέσα να τη συντηρήσει.
Οι δύο αυτές επισκέψεις στο σπίτι του μου άφησαν την εντύπωση ενός πολύ ευγενικού ανθρώπου, πολιτικού με συγκροτημένη σκέψη και πρόθυμου να απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα που θα του έθετες. Στην πολυκύμαντη πολιτική του σταδιοδρομία δύο ήσαν τα κρίσιμα σημεία: Η υποτίμηση της δραχμής το 1954 και εν συνεχεία η παραίτησή του από την κυβέρνηση Παπάγου (της οποίας ήταν το πνεύμα και η ψυχή). Και η απόφασή του να συνεργασθεί με τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο το 1973 και να αναλάβει την πρωθυπουργία, υπό τον όρο ότι σε τακτό χρονικό διάστημα θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές (οποιεσδήποτε εκλογές).
Η υποτίμηση της δραχμής το 1954 και γενικά το οκονομικό του πρόγραμμα θεωρείται ως αφετηρία της μεταπολεμικής ανάπτυξης της χώρας. Δεν είναι ακριβώς γνωστοί (τουλάχιστον στο ευρύ κοινό) οι λόγοι που τον οδήγησαν στην παραίτηση, που τότε έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Στην παντοδύναμη κυβέρνηση Παπάγου ήταν το πιο σημαντικό πρόσωπο. Πάντως, ήταν από τους πρώτους, ίσως ο πρώτος πολιτικός της Δεξιάς, που διακήρυξε την ανάγκη της λήθης και απεμπλοκής της χώρας από τα κατάλοιπα του Εμφυλίου Πολέμου.
* * *
Το δεύτερο σημείο της πολιτικής του σταδιοδρομίας, η συνεργασία του με τη χούντα, εξακολουθεί να είναι σφόδρα αμφιλεγόμενη. Αν είμασταν λαός με διαφορετική πολιτική κουλτούρα, θα μας ήταν πιο εύκολο να καταλάβουμε ότι οι τολμηρές πολιτικές επιλογές ενέχουν πάντοτε τον κίνδυνο να αποτύχουν και μοιραία να κριθούν από την αποτυχία τους. Είμαστε όμως λαός που κρίνει μεταξύ άσπρου και μαύρου...
Το βέβαιο είναι ότι εκείνη την εποχή σε όλους τους πολιτικούς χώρους (πλην ίσως του ΚΚΕ) αναζητούσαν πολιτικούς τρόπους για να απαλλαγεί η χώρα από το δικτατορικό καθεστώς. Ολοι συμφωνούσαν ότι οι εκλογές από πολιτική κυβέρνηση, έστω και αν δεν υπήρχαν οι εγγυήσεις της ελευθερίας και δημοκρατίας, θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος. Οι πολιτικοί ηγέτες της εποχής εκείνης δεν συμφωνούσαν φυσικά με τη λύση Μαρκεζίνη, αλλά όλοι (πλην του ΚΚΕ) προσδοκούσαν τις εκλογές με την ελπίδα της βαθμιαίας αποκατάστασης της Δημοκρατίας και του ομαλού πολιτικού βίου. Γι' αυτό (και για άλλους λόγους) αντιμετώπισαν, τις δύο πρώτες ημέρες, με ανησυχία την εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο. Αναμφισβήτητα η εξέγερση εκείνη προκάλεσε μεγάλες ρωγμές στη νεοπαγή κυβέρνηση Μαρκεζίνη, αλλά και στην ομάδα των αξιωματικών που δικτατορικά ασκούσαν την εξουσία. Αυτή άλλωστε ήταν και η μεγάλη πολιτική σημασία του Πολυτεχνείου. Τα γεγονότα σάρωσαν και την κυβέρνηση Μαρκεζίνη και τη φιλοδοξία της να οδηγήσει βαθμιαία τη χώρα στη Δημοκρατία και τον κοινοβουλευτισμό. Το ίδιο ακριβώς πείραμα είχε απόλυτη επιτυχία στην Τουρκία, με τον Οζάλ...
Ο Σπύρος Μαρκεζίνης υπήρξε και πολυγραφότατος συγγραφέας. Σε λίγους όμως είναι γνωστό ότι άρχισε τη συγγραφική του καριέρα με κείμενα... κριτικής κινηματογράφου, δημοσιευμένα στην προπολεμική «Εστία».
Του ΑΝΤΩΝΗ ΚΑΡΚΑΓΙΑΝΝΗ
|
