ΤΕΛΟΣ ΣΤΙΣ ΛΕΥΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ

του ΓΙΑΝΝΗ ΑΜΑΝΑΤΙΔΗ*

Μια μεγάλη τηλεοπτική παραγωγή υπό την αιγίδα του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (παράρτημα Ευρώπης), βασισμένη στο βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών βιβλίο με τίτλο "Παρευξείνιος Διασπορά" του ιστορικού Βλάση Αγτζίδη, βρίσκεται ήδη στα σκαριά φιλοδοξώντας να θέσει οριστικό τέλος στην ύπαρξη των λευκών σελίδων της νεοελληνικής ιστορίας, όσον αφορά τουλάχιστον την ελληνική εμπειρία στη Μαύρη Θάλασσα. Γιατί η ιστορία του ελληνισμού στον Εύξεινο Πόντο, παρότι άγνωστη στο ευρύ κοινό, αποτελεί μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες σελίδες του ελληνικού γίγνεσθαι μέσα στον ιστορικό χρόνο. Από τους πρωτοϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα η ελληνική παρουσία παραμένει αδιάλειπτη στην περιοχή. Μόνο που οι ιστορικές εντάσεις που κατά καιρούς υπήρξαν, οδήγησαν στην έξοδό της από το γενέθλιο χώρο του μικρασιατικού Πόντου. Οι Έλληνες στον Εύξεινο Πόντο δημιούργησαν κατά τη μακραίωνη παρουσία τους ελληνικά κράτη και διέδωσαν τον ελληνικό πολιτισμό σε μια μεγάλη περιοχή ολόγυρα, που περιλαμβάνει τον Καύκασο, τη σημερινή Νότια Ουκρανία και Νότια Ρωσία. Η υποταγή τους στους Οθωμανούς έμελε να είναι καθοριστική. Η ιδεολογική και οικονομική καταπίεση δημιούργησαν το φαινόμενο του κρυπτοχριστιανισμού και του εξισλαμισμού πλήθους Ελλήνων, καθώς και στην έξοδο πολλών προς την ομόδοξη Ρωσία. Στις αρχές του αιώνα μας, ο ελληνισμός στον μικρασιατικό Πόντο έγινε το τραγικό θύμα της αφομοιωτικής πολιτικής του τουρκικού εθνικισμού, στα πλαίσια των εθνικών εκκαθαρίσεων που οργάνωσε ώστε να μετατρέψει την Οθωμανική Αυτοκρατορία σε εθνικό τουρκικό κράτος.. Η γενοκτονία των Ελλήνων, αλλά και η ηρωϊκή αντίσταση μαζί με το αίτημα για δημιουργία δεύτερου ελληνικού κράτους, υπήρξαν έντονες στιγμές στην ελληνική ιστορία του 20ου αιώνα. Η ελληνική ήττα στη Μικρά Ασία, οδήγησε στην έξοδο από τις πατρίδες της καθ' ημάς Ανατολής και στη δημιουργία της ποντιακής διασποράς. Όσοι κατέφυγαν στη Σοβιετική Ένωση βίωσαν το σοβιετικό πείραμα σ' όλες του τις φάσεις. Την περίοδο του μεσοπολέμου ανέπτυξαν έναν ενδιαφέροντα ελληνικό σοβιετικό πολιτισμό, ο οποίος έλαβε τέλος το 1937, όταν ο Στάλιν επαναφέρει την πολιτική του εκρωσισμού των μικρών εθνοτήτων. Η καταστροφή των ελληνικών θεσμών που είχαν δημιουργηθεί (αυτόνομες περιοχές, εκπαίδευση, εφημερίδες, θέατρα κ.λπ.) συνοδεύτηκε από τη φυσική εξόντωση της ελληνικής διανόησης ξκαι τη μαζική μεταφορά του ελληνικού πληθυσμού στη Σιβηρία και στην Κεντρική Ασία. Μέχρι σήμερα ο ελληνισμός του Πόντου βιώνει την τραγωδία της προσφυγιάς.

Όλα αυτά θα παρουσιαστούν μέσα σε 24 επεισόδια με το γενικό τίτλο: "Πόντος. Οι λευκές σελίδες της ελληνικής ιστορίας". Η παραγωγή, η οποία γίνεται από την Αrt Pictures ΕΠΕ σε συνεργασία με το ΣΑΕ Ευρώπης, θα αποτελέσει την πρώτη συνολική προσπάθεια ανάδειξης της ιστορίας του ελληνισμού στον Εύξεινο Πόντο, καθώς και της ύπαρξης σήμερα ισχυρών ελληνικών κοινοτήτων στις χώρες που προέκυψαν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

(*) Ο Γιάννης Αμανατίδης είναι δημοσιογράφος